Ogień wymyka się spod kontroli w Europie — straż pożarna nie nadąża, a pogoda sprzyja pożarom

„`html

Fala pożarów na Półwyspie Iberyjskim – sytuacja alarmująca

Skala pożarów, jakie dotknęły Półwysep Iberyjski, budzi ogromny niepokój. Tylko w ciągu jednego tygodnia w Hiszpanii spłonęło ponad 175 tysięcy hektarów terenu, co stanowi ponad dwukrotność średniej rocznej dla całego sezonu pożarowego, prowadzonej od 2006 roku. Także Portugalia została silnie dotknięta żywiołem – tam ogień pochłonął niemal 3 procent powierzchni kraju. Zespół naukowców z Centrum Polityki Środowiskowej Imperial College w Londynie, kierowany przez dr Clair Barnes, zbadał związek między tegorocznymi pożarami a zmianami klimatycznymi.

Ogień nie ominął wielu krajów europejskich, lecz to Hiszpania i Portugalia doświadczyły najpoważniejszych strat. W obu państwach śmierć poniosło łącznie osiem osób, a tysiące mieszkańców zostały zmuszone do ewakuacji z rejonów zagrożonych przez płomienie. Intensyfikację pożarów napędzały długotrwała susza, temperatury sięgające 40°C oraz gwałtowne podmuchy wiatru. Straty w Hiszpanii przekroczyły 380 tysięcy hektarów – niemal pięciokrotnie przewyższając roczną przeciętną, podczas gdy w Portugalii spłonęło ponad 260 tysięcy hektarów. Te liczby odpowiadają powierzchni zbliżonej do połowy województwa świętokrzyskiego. Na całym kontynencie ogólny obszar zajęty przez pożary przekroczył milion hektarów, po raz pierwszy od rozpoczęcia rejestracji tych statystyk w 2006 roku.

Wpływ zmian klimatycznych oraz dodatkowe czynniki

Najnowsze badania jednoznacznie wskazują na istotny wpływ zmiany klimatu w eskalacji zagrożenia pożarowego, lecz do wzrostu częstotliwości i siły pożarów przyczyniają się również inne czynniki. Szacuje się, że gorące, suche i wietrzne warunki, sprzyjające szybkiemu rozprzestrzenianiu się ognia, są obecnie aż 40 razy bardziej prawdopodobne z powodu postępującego ocieplenia. Klimat przekłada się także na intensywność „pożarowej” pogody, która stała się o 30% bardziej dotkliwa, niż byłaby w warunkach sprzed epoki globalnego ogrzewania. Eksperci oceniają, że 10-dniowa, bardzo silna fala upałów, jaka miała miejsce, byłaby praktycznie niemożliwa, gdyby nie działalność człowieka odpowiedzialna za zmiany klimatu. Teraz podobnych zjawisk można spodziewać się coraz częściej, a ich skala będzie rosła wraz z dalszym ociepleniem.

Kolejną kwestią pozostaje przemiany społeczne – wielu mieszkańców dawnych terenów wiejskich Hiszpanii i Portugalii przeniosło się do miast. Pozostawione, nieuprawiane, szybko zarastające roślinnością obszary stają się więc łatwopalnym „paliwem” dla pożarów. Potencjalne działania zmierzające do ograniczenia ryzyka obejmują:

• kontrolowane wypalanie roślinności,
• mechaniczne usuwanie suchych traw czy krzewów,
• wprowadzenie wypasu zwierząt – owiec, koni i kóz.

Eksperci podkreślają, że skuteczna strategia musi uwzględnić zarówno aspekt zmian klimatycznych, jak i zarządzania materiałem palnym. Jednostronne skupienie się wyłącznie na jednym z tych czynników może przynieść niewystarczające efekty.

Wyzwania dla straży pożarnej i systemów ratownictwa

Dynamiczny wzrost liczby oraz rozmiarów pożarów sprawia, że zasoby straży pożarnej okazują się być na granicy wytrzymałości. W ramach europejskiej współpracy na rzecz ochrony ludności, Hiszpania musiała poprosić o wsparcie z zagranicy, co zaowocowało największą tego typu operacją w historii całej Unii Europejskiej. W tym samym czasie pomocy potrzebowały także Grecja, Bułgaria, Albania i Czarnogóra. Nowa skala pożarów sprawia, że ratownicy pracują w coraz trudniejszych i nieprzewidywalnych warunkach. Najsilniejsze pożary są w stanie wytwarzać własne wiatry, przedłużać płomienie, powodować eksplozje ognisk ognia i przenosić iskrę na duże odległości – prowadząc do wielu nowych zarzewi.

Drogowskazy na przyszłość

Eksperci zwracają uwagę, że choć coraz bardziej ekstremalne warunki pogodowe stają się częstsze, można ograniczyć liczbę ofiar i rozmiary zniszczeń. Niezbędne są działania prewencyjne, obejmujące ścisłe zarządzanie roślinnością na terenach wiejskich, zwłaszcza tych opuszczonych przez dawnych mieszkańców. Współpraca władz na wszystkich poziomach stanowi klucz do przystosowania się społeczeństwa do nowych realiów klimatycznych.

Konieczność przeciwdziałania zmianom klimatu

Ostatecznie, podstawowym zadaniem pozostaje walka ze zmianami klimatu jako przyczyną coraz groźniejszych pożarów. Bez podjęcia skutecznych działań ograniczających globalne ocieplenie, trzeba liczyć się z narastaniem ekstremalnych zjawisk pogodowych i pogłębianiem związanych z tym zagrożeń.

„`